LYKİALI ÜNLÜ KADIN HEKİM ANTİOKHİS
 
Antik devirde kadınlar sağlık hizmetlerine daha çok ebe (maia ya da iatromaia [Lat. obstetrix]) olarak katkıda bulunmakla birlikte, sayıları az da olsa, adları günümüze ulaşabilmiş bazı Yunan ve Romalı kadın hekimler (iatrine [Latince: medica]) bilinmektedir. Örneğin, aşağıda tanıtacağımız, İ.Ö. 1. yüzyıl başlarında Anadolu'nun Lykia bölgesinde yaşamış olan Antiokhis yalnızca bir hekim olarak insanların yardımına koşmakla kalmamış, geliştirdiği ilaç ve tedaviler sayesinde adını Roma'da bile duyurmuş ve bu sayede tıp tarihinde kendine önemli bir yer edinmiştir.
Antiokhis'in vatanı Lykia'daki küçük Tlōs (Fethiye / Yakaköy) kentiydi. Bu yörede ele geçen ama şimdi kayıp olan bir Grekçe yazıttan öğrendiğimize göre, Tlōs kentinin meclisleri onu 'hekimlik sanatındaki ustalığı' nedeniyle övmüşlerdi. Günümüze yalnızca bir kopyası ulaşan bu yazıtın çevirisi şöyledir:
«Tlōs Senatosu ve Halk Meclisi tarafından 'tıp mesleğindeki ustalığı' nedeniyle takdir edilen Diodotos kızı Tlōslu Antiokhis kendi heykelini diktirdi».
Hekim Antiokhis'in babası Diodotos'un da bir hekim (iatros [Lat. medicus]) olduğu düşünülmekte ve hatta onun, İ.S. 1. yüzyılın ünlü tıp bilgini Dioskourides'in De Materia Medica adlı eserinin ithaf kısmında (Praef. 2) bir tıp otoritesi olarak zikredilen Diodotos adındaki hekimle aynı kişi olduğuna inanılmaktadır. O halde Antiokhis ilk tıp eğitimini ve deneyimini babasından almış olmalıydı. Tlōs meclisleri tarafından 'takdir edilen' Antiokhis büyük bir olasılıkla Tlōs kentinin resmi hekimiydi. O devirde kentler tarafından bu göreve atanan hekimlere belli bir maaş ödenir ve onlar vergilerden ve diğer bazı resmî yükümlülüklerden muaf tutulurdu. Kendi heykelini diktirmesine izin verildiğine göre, hekim Antiokhis kentin yardımseverleri arasında yer alan varlıklı bir kişi olmalıydı.
Tlōs kentinin onurlandırdığı Hekim Antiokhis'in ünü Lykia ile sınırlı kalmamıştı. Pergamonlu ünlü hekim Galenus, kendinden iki asırdan fazla bir süre önce yaşamış olan bu kadını ve onun ilaçlarını iyi tanıyordu. Çünkü Galenus, İ.Ö. 1. yüzyılda yaşamış olan Asklepiades adındaki Bithynialı (İzmit civarı) bir hekimi kaynak göstererek, Antiokhis'in romatizma, siyatik, eklem iltihabı, ödem ve dalak hastalıklarına karşı etkili bazı terkipler geliştirdiğini ve hatta Favilla (veya Fabulla ?) adındaki kuzey Afrikalı bir başka kadın hekimin de onun geliştirdiği ilaç formüllerini  kullandığını yazmıştı. Yine Galenus'a göre, İ.Ö. 1. yüzyılın diğer bir ünlü hekimi olan ve doku bilimi (pathologia), göz bilimi (ophtalmologia) ve cerrahi (kheirourgia) alanlarında 7 kitap yazan Tarentumlu Herakleides, hemorrhoid (basur) üzerine yazdığı bir kitabını Antiokhis'e ithaf etmişti.
 H. Malay          
KISA KAYNAKÇA:
D.C.H. Kühn, Claudii Galeni Opera Omnia (1826), XII. 691; XIII. 250 ve 341.
E. Kalinka, Tituli Asiae Minoris II.2 (1920-1944), no. 595.
H.W. Pleket, Texts on the Social History of the Greek World (1969), 27, no. 12.
H.N. Parker, "Women Doctors in Greece, Rome, and the Byzantine Empire", Women Healers and Physicians: Climbing a Long Hill, Ed. L.R. Furst, 1997, 131-150.
F.P. Retief – L. Cilliers, "The Healing Hand: The Role of Women in Ancient Medicine", Acta Theologica, Supplementum 7, 2005, 165-188.
H.N. Parker, "Galen and the Girls: Sources for Women Medical Writers Revisited", Classical Quarterly 62.1, 2012, 359-386.
E. Künzl, "Musa von Byzantion und Antiochis von Tlos: Zwei griechische Artzinnen des 2. bis 1. Jh. v. Chr.", Medica - Die Ärtzin, 2013, 35-38.