LYDİA’DAKİ BİR SAVAŞTA ÖLEN BİTHYNİALI KOMUTAN MENAS


Bithynia bölgesinde yer alan Nikaia (İznik) ile Gemlik (Kios) kentleri arasındaki Cihanköy’de bulunup 1901 yılında İstanbul Müzesi’ne taşınan bir mezar taşında bir savaş sahnesinin yalnıca alt kısmı ve bu savaşta yaşamını yitiren Menas adındaki bir subay için yazılmış iki şiirin tamamı korunmuş durumdadır. Bu sahnede, savaşta yere düşmüş iki askerden soldaki bir Trakyalı, sağdaki ise Mysialıdır. Sahnenin en sağında, yalnızca ayakları korunmuş olan, sol ayağının yanında yere düşmüş bir düşman miğferi bulunan, sağ ayağı ile bir kalkanın üzerine basan ve kalkanları ile birlikte yerde yatan savaşçılara doğru bir hamle yapan üçüncü bir asker vardır ki bu da Bithynialı komutan Menas olmalıdır. Komutan Menas için farklı kimseler tarafından yazıldığı düşünülen bu iki şiirin çevirisi şöyledir:

menas-for-web

Bu koskoca mezar kucaklıyorsa da kemiklerimi,

Hiç korkutmadı, ey yabancı, düşmanın dehşeti beni.

Durdum dimdik düşman atlılarının karşısında,

Bir piyade olarak savaşırken Kyros ovasında,

Ama ölmeden yiğitlik uğruna savaş meydanında.

Devirdim bir Trakyalı zırhlıyı ve ardından bir Mysialı askeri,

Ben, Bioeris’in oğlu Bithynialı komutan Menas’ım,

Bu nedenle her insan elbet takdir etmeli beni.

Bir başka şiir:

Gözyaşı hastalıktan ölen ünsüzlerin mezarında dökülür,

Oysa ben bu toprağa onurumla gömüldüm,

Vatan ve atalarım uğruna yiğitçe savaşırken,

Ölmeden Phrygius kıyısında birçok düşman öldürdüm.

Herkes Bioeris oğlu Bithynialı Menas’ı takdir etmeli,

O Menas ki gün ışığına yeğledi kahramanca ölmeyi.

Bu iki şiir, Lydia bölgesindeki «Kyros Ovası’nda ve Phrygios adındaki akarsuyun kıyılarında» yapılan bir savaştan söz etmesi bakımından ilginçtir. Ünlü coğrafya bilgini Strabon (XIII.4.5, 626 C), Lydia kentlerini anlatırken hem Kyros Ovası’na ve hem de Phrygios adlı akarsuya kısaca değinir. Adını Pers Kralı Kyros’tan alan Kyros Ovası (Korupedion, Kyropedion, ya da Kourou Pedion), burada İ.Ö. 281 yılında, Büyük İskender’in generallerinden Lysimakhos ile Seleukos I arasında yapılan ve Seleukos tarafından kazanılan büyük Korupedion Savaşı nedeniyle ün kazanmıştır. Bu savaşın olduğu düzlük genellikle Manisa Ovası ile özdeşleştirilmektedir. Ancak Menas’ın sözünü ettiği Phrygios adındaki akarsu genel olarak kabul edildiği gibi gerçekten de Gedizin kollarıdan biri olan Kumçay ile özdeş ise, Korupedion’un daha kuzeydeki Saruhanlı ovası olması daha yakın bir ihtimaldir.

Burada ele aldığımız şiirlerde konu edilen Bithynialı komutan Menas’ın Korupedion Savaşı’nda Seleukos’un saflarında savaşırken can vermiş olması çok güçlü bir olasılıktır. Ama Menas’ın, Korupedion Savaşı’ndan bir asır sonra, İ.Ö. 190 yılında, Manisa Ovasında Romalılarla Suriye Kralı Büyük Antiokhos (III) arasında yapılan ünlü Magnesia Savaşı’nda yer almış olması da mümkündür. Nitekim Pergamon’da bulunmuş olan ve bu savaştan «Lydia’da, Phrygios nehrinin kıyısındaki savaş» diye söz eden bir yazıt bu olasılığı güçlendirmektedir.

H. Malay         

KISA KAYNAKÇA:

G. Mendel, Bulletin de Correspondance Hellénique 24, 1900, 380, no. 27.

E. Pfuhl – H. Möbius, Die Ostgriechischen Grabreliefs II, 1977, no. 1269. 

S. Şahin, Katalog den antiken des Museums von Iznik (Nikaia), 1981, no. 752.

Th. Corsten, Die Inschriften von Kios, 1985, no. 98.

R. Merkelbach – J. Stauber, Steinepigramme aus dem griechischen Osten 2, 2001, 170-171.