KAYNANASINI AŞAĞILAYAN BİR ADAMIN TANRI APOLLON AXYROS TARAFINDAN CEZALANDIRILMASI
 
Son yıllarda Manisa’nın kuzeydoğusunda yapılan araştırmalarda, Borlu yöresindeki Saraycık Kaplıcaları ile Gökveliler köyü arasında hem henüz adını bilmediğimiz bir Roma köyü ve hem de yerel tanrı Apollon Axyros’a ait bir kır tapınağı saptandı. Burada ele geçen bazı Grekçe itiraf (confessio) yazıtlarından biri, Lydia’nın yerel tanrılarının kadınlara yapılan haksızlıklar karşısında hayli duyarlı olduklarını göstermektedir. Olasılıkla İ.S. 2. yüzyıla ait olan ve şimdi Ege Üniversitesi Eski Eser Koleksiyonu’nda bulunan bu yazıtın çevirisi şöyledir:

«Apollonios oğlu Trophimos kaynanası Ammia’yı aşağıladığı için cezalandırıldı. Bu nedenle Trophimos hem Tanrı’nın öfkesini yatıştırdı ve hem de işlediği günahı bir taşın üzerine yazdırdı. Ve şimdi bu taşı Apollon Axyros’a teşekkür ederek sundu».
Yazıtımızda Trophimos’un kaynanasını niçin ve nasıl aşağıladığına ve tanrı tarafından nasıl bir cezaya çarptırıldığına ilişkin ayrıntılar bulunmamaktadır. Ama belli ki, kaynana Ammias Apollon Axyros’un tapınağına giderek damadından şikayetçi olmuş ve bir süre sonra Trophimos’un başına olasılıkla hastalık gibi bir bela gelmişti. Diğer bazı itiraf yazıtlarından da bildiğimiz gibi, bu beladan kurtulmanın yolu belliydi: Bunun için önce tapınağa yiyecek ve içecek gibi bazı armağanlar sunarak tanrıların öfkesini yatıştırmak (thymolysia) gerekiyordu (bk. «Kutsal Köle Theodoros’un Çapkınlıkları ve Tanrı Men Tarafından Kör Edilmesi»). Daha sonra Trophimos'un, işlediği bu günahı bir taş üzerine yazdırıp tapınağa dikmesi (stelographia) gerekiyordu. Bu yazıtta tanrıya teşekkür ettiğine göre, Trophimos artık cezadan kurtulmuş, yani iyileşmiş olmalıydı.
Buna benzer diğer bazı yazılı buluntularda da yerel Anadolu tanrılarının kadın haklarını koruma konusunda ne kadar duyarlı olduklarını görmek mümkündür. Örneğin, şimdi Manisa Müzesi’nde bulunan ve üzerinde İ.S. 146 yılına ait bir tarih bulunan bir başka Lydia yazıtında şunlar okunmaktadır:
«Nea Kome’ye (Yeni Köy) hükmeden tanrılar yücedir! Polykhronios, annesi Menophila’yı öfkelendirdi. Bu yüzden annesi tanrılara kendisine yardımcı olmaları için dua etti. Oğul Polykhronios tanrılar tarafından cezalandırıldı ve sonra onların öfkesini yatıştırdı. Ve sonra Tanrı Men, anne Menophila’ya tanrıların ne kadar güçlü olduklarını bir taşın üzerine yazıp dikmesini emretti».
                                                                                           H. Malay        
KISA KAYNAKÇA:
H. Malay, Epigraphica Anatolica 20, 1992, 76-6.
H. Malay, Toplumsal Tarih, 137, 2005, 52-9.
G. Petzl, Die Beichtinschriften Westkleinasiens (= Epigraphica Anatolica 22, 1994), 56-7, no. 47.